Kanada’ya girdiğinizde göç ofisinin size ilk önerisi kendi dil, kültür ve inanç çevrelerinizden insanları bulmanız oluyor. Bu gerçekçi tavsiyenin temelinde Kanada’nın çok kültürlülüğe inanması ve ayrıca yeni gelenlerin kendilerini yalnız hissetmeyip, ülkeye daha kolay entegre olmalarını sağlama düşüncesi yatıyor.[1] Kanada’ya entegre olmanın önemli yollarından birisinin gönüllü çalışmalar olduğu söylenebilir.
Kanada’da bir göçmenin başarılı bir hayat kurmasının en önemli anahtarı kuşkusuz ki dil; dolayısıyla bu ülkede konuşacağınız İngilizce veya Fransızca’dır. Akışkan ve anlaşılabilir bir dil, iş bulma şansınızı çok büyük ölçüde arttıracaktır. Göçtüğünüz ülkenin dünyada en yaşanılır yerlerden biri olması, Orada kalan hayatınızı geçirmeniz için yeterli olmayabilecektir.
Göç Başvurusu İçin Gereken Şartlar
Kanada’ya göç için başvurduğunuzda aranan kriterlere uyup uymadığınızı anlamak açısından size;
- Yaşınız
- İngilizce veya Fransızca dil bilginiz
- Aile üyeleriniz
- İş tecrübeniz
- Geliriniz veya birikiminiz
- Eğer var ise Kanada’dan size yapılmış iş teklifinin detayları
Sorulacak ve başvuruya yeterli nitelikte olup olmadığınız belirlenecektir.
Başvuran kişi Kanada’nın belirlemiş olduğu İngilizce veya Fransızca test sınavlarının birinden başarılı sonuç almalıdır.
Bu kapsamda iş tecrübesi:
- Aynı işte, geçmiş on yıl içerisinde, bir ücret karşılığında en az 1 yıl (1560 saat) devamlı, tam zamanlı veya bu süreye eş yarı zamanlı 2 yıl çalışmış olmak gerekmektedir. Gönüllü çalışma ve stajlar bu süreye dahil edilmemektedir.
- İş tecrübenizin yani çalışmış olduğunuz işin, Canada National Occupational Classification (NOC)[2] da bulunması gerekmektedir.
- Dilde Yeterlilik: Başvuru sahibi NOC listesinde A Grubu işler için Canadian Language Benchmark (CLB)[3]’da minimum seviye olan 7’yi tutturmak zorundadır. B grubu işlerde İngilizce veya Fransızca seviyesinin 5 olması yeterlidir. Detaylar için cic.gc.ca incelenmelidir.
Başvuru sahibi ayrıca; konuşma, dinleme, okuma ve yazmada yeterli seviyeyi karşıladığını göstermek için:
- Citizenship and Immigration Canada (CIC)[4] tarafından onaylanmış dil testini almak zorundadır.
Kanada, kabul edeceği yetişmiş işgücünün ülkesinde aldığı eğitimin Kanada’daki standartlara denk olmasını aramaktadır. Bu amaçla CIC tarafından onaylanmış bir ajanstan Educational Credential Assessment (ECA)[5] almak gerekmektedir.
Başvuru sahibi minimum şartları yerine getirdiğinde, CIC kişiyi:
- Dil yeteneği
- Eğitim
- İş tecrübesi
- Yaş
- Kanada’dan iş teklifi alıp almadığı
- Uyum sağlayıp sağlayamayacağı
Konularında değerlendirip puanlama yapacaktır. Yukarıdaki altı şarttan yeter puanı alanlar (2016 itibariyle 67) göçmen olarak kabul edileceklerdir.
Göç Süreci
2015 yılı başından itibaren uygulanan sisteme göre, başvuru için öncelikle internet ortamında profil oluşturulmalıdır. Profiliniz uygun görülürse, başvuru yapabileceğiniz bilgisi size iletilecektir. Online başvurudan olumlu sonuç alınırsa başvuru sahibinden ve başvuru sahibi ile Kanada’ya gelecek kişilerden:
- Kimlik
- İrtibat bilgileri
- Eğitim detayları
- Detaylı iş tecrübesi
- Dil yeterlilği
İle ilgili bilgi istenecektir. Bu arada; sağlık raporu, adli sicil belgesi, pasaport, NOC tasnifindeki iş kodu, dil test sonucu ve var ise Kanada’dan alınmış iş teklifi kopyası hazır edilmelidir. Eğer kişi, uygun nitelikleri taşıyorsa, ekspres başvuru aday havuzuna kabul edilmekte ve göç ofisi adaya hangi programa başvuracağını bildirmektedir. Bu noktada aday, Kanada Hükumeti’ne ait “job bank” e yani “iş arama listesi”ne kaydını yaptırmalıdır. Aksi takdirde 30 gün içerisinde başvuru geçersiz olacaktır. Başvuru davetini alan kişi 60 gün içerisinde online başvurusunu yapmak zorundadır. Aynı süre içerisinde adayın dökumanlarını da göndermesi gerekmektedir. Başvuru tamamlandıktan sonra, 6 ay içerisinde değerlendirme sonuçlanabilmektedir.
Göçmenlik başvurusunda bulunurken herhangi bir ajans veya avukatlık kurumundan yardım almak zorunda olmadığınızı bilmelisiniz. Yüklü bir bedel ödeyip bir kurumun aracılığını kullandığınızda olumlu sonuç almanız garanti değildir. Bu tür kurumların hiç birisi Göçmenlik ofisi ile özel ilişkilere sahip değillerdir. Dikkatli bir çalışma ile istenen belgeleri eksiksiz ve mutlaka doğru olarak tamamlamak göçmenlik ofisi açısından yeterlidir.
Kanada Göçmenlik Ofisi’nin resmi adresi http://www.cic.gc.ca/english/immigrate/index.asp’dir.
Adayın başvurusu onaylandığında, başvurulan elçilik, adaya “Sürekli Oturma İzni Onay Belgesi” ve Kanada’ya giriş vizesi verecektir. Bu belge ve vize, Kanada’ya varıldığında göçmen ofisine gösterilecektir. Kanada’ya göç etmesi kabul edilen kişi, ülkede daimi oturma izni aldıktan sonra yerleşmek için istediği eyaleti seçmekte serbesttir.
Kanada’ya göç için başvuru yollarından birisi de yatırımcı statüsüdür. Bu konuda detaylı bilgi için www.cic.gc.ca/startup sayfasına bakılmalıdır.
Buraya kadar anlatılan başvuru süreci, Quebec eyaleti dışındaki eyaletler için geçerlidir. Quebec Eyaleti’nin Kanada Federal Hükûmeti ile anlaşması gereği, kendi göçmenlik sistemini uygulamaktadır.
Kanada Vatandaşlığı
Kanada’da sürekli oturma iznine sahip, son altı yıl içerisinde 1.460 gün yurtiçinde kalmış kişiler Kanada vatandaşlığına başvurabilirler. Başvuru sahipleri bu süredeki her bir yıl içerisinde, en az 183 günü ülkede geçirmiş olmalıdırlar. Bu süreler Permanent Resident Card[6] sahibi olunduğu günden itibaren başlamaktadır. Detaylı bilgi için http://www.cic.gc.ca/english/citizenship/index.asp sayfasına bakılmalıdır.
Göçten İtibaren
Kanada’ya göç eden bir ailenin ilk işi, havaalanındaki göç memuruna “permanent resident card” için adres sağlamak olmalıdır. İlk hafta yapılacak benzer bir iş ise “Social Insurance Card (SIN)[7]” Sigorta kartı başvurusudur. Söz konusu kart, banka hesabı açmaktan işe girmeye kadar birçok konuda gereklidir.
Ev Kiralamak
Kanada’da kiralık evler genellikle şirketlerin sahip olduğu büyük apartman komplekslerinde veya “townhouse” denilen müstakil, bitişik, iki veya üç katlı sitelerde bulunmaktadır. Ev kiralamak üzere söz konusu komplekslerin apartman yönetim ofislerine başvurarak kiralama yapılabilir. Kiralık apartmanlar için en iyi yol kijiji.com, craigslist.ca ile market önlerinde bedelsiz bulunabilecek emlak dergileridir.
Ev Satın Almak
Kanada’da ev almadan önce bir yıl gibi bir süre kirada kalmak, alınacak ev türü, fiyatlar ve bulunduğu bölge ile ilgili daha sağlıklı karar verme şansı sağlayacaktır.
Kanada’da ev fiyatları da gene şehirden şehire, semtten semte çok büyük farklılıklar göstermektedir. Vancouver, Toronto ve Calgary Kanada’nın en pahalı ev fiyatlarına sahip şehirler olarak öne çıkmaktadırlar. Ancak her üç şehir de dahil olmak üzere, şehir merkezlerinin biraz dışında, yakın kasabalarda veya yakın şehirlerde ev fiyatları, sayılan metropollerin yarı fiyatlarına düşebilmektedir.
Kanada genelinde standartların, altyapının ve kamu hizmetlerinin birbirine çok yakın seviyede olduğu söylenmelidir. Dolayısıyla büyük şehirlerde yaşamayı gerekli kılan bir sebep yoksa, küçük yerleşim bölgeleri, yaşamak için çok daha ideal bir seçim olabilecektir. Ev seçiminde önemli etkenlerden biriside, çocukların gidecekleri uygun okullara yakın olmalarıdır.
Kanada’da ev almanın en yaygın yolu “mortgage” yani bir finans kurumuna borçlanmaktır. Bu kredi genellikle 25-30 yıl arası sürelerle ve yıllık %2,5-5 arası değişebilen faizlerle alınabilmektedir.
Mortgage başvurusunda ilk bakılan unsur; kredi talebinde bulunan kişinin Kanada’da oluşmuş kredi geçmişidir. Yeni gelmiş olanların, bu krediden faydalanabilmeleri için ödeme gücünü gösteren sürekli bir işe sahip olmaları gerekmektedir. Ayrıca özellikle yeni gelenler, ev bedelinin %20-30’lara varan kısmını peşin ödemek zorundadırlar
Ev bulmak için bölge belirlendikten sonra, ev kiralarken olduğu gibi çok sayıda emlakçının yerel sayfaları, özellikle MLS listing, kijiji ve Craigslist lokal sayfaları ile market önlerindeki satılık ev dergileri gözden geçirilmelidir.
Banka ve Kredi Kartı
Kanada’ya yerleşen kişinin ilk işlerinden birisi bir banka hesabı açmak olmalıdır. Ev kiraları ve büyük miktarlı alışverişlerin ödemeleri çoğunlukla çekle yapılmaktadır. Ancak çekten daha önemli bir ödeme aracı olan kredi kartlarının edinilmesi, göçmen açısından biraz sıkıntılı bir süreçtir. Geldiği ülkede yüksek limitli kart sahibi olması, kişinin Kanada’da kredi kartı almasına yetmemekte, Kanada kredi geçmişi talep edilmektedir
Son yıllarda başta Royal Bank of Canada ve Nova Scotia Bank gibi büyük Kanada bankalarından bazıları, yeni gelenlere kolay kredi kartı edinme yolunu açmışlardır. Bunlardan Royal Bank of Canada yeni gelenlere ev kredisi sağlama konusunda diğer bankalara göre oldukça büyük kolaylıklar sağlamaktadır.
Okullar ve Eğitim
Kanada’da her seviyede hem devlet hem de özel okullar bulunmaktadır. Devlet okullarının donanımları ve eğitim seviyeleri açısından, oldukça yeterli ve kaliteli eğitim sundukları söylenmelidir. Ancak okulların bulunduğu semtler ve öğrenci profili de eğitimde etkili olabilmektedir. Bu açıdan öğrencisi olan ailelerin semt seçimi önem arz etmektedir.
Okul öncesinden başlayan eğitim hariç, üniversite önesi eğitim, ilkokul, ortaokul ve lise olmak üzere toplamda 12 yıl sürmektedir ki; bu eğitime bedel ödenmemektedir. Öğrenciliğin ilk beş yılının birçok ülkeden farklı olarak oldukça keyifli, ödevsiz ve daha çok kişisel gelişim amaçlı olduğu söylenebilir. Üniversiteye girişte öğrencinin 12. sınıftaki notları esas alınmaktadır..
Kanada üniversiteleri, öğrencilerden 4 bin ila 5 bin dolardan, 30.000 dolara kadar tuition (yıllık ücret) alabilmektedirler. Bu bedeller eyaletten eyalete ve okuldan okula oldukça büyük değişiklikler gösterebilmektedir. bakınız Statistics Canada. Table 477-0022 İşbu bedellere konaklama ve gıda harcamaları dahil değildir. Yukarıdaki bedeller eyaletten eyalete ciddi farklılıklar göstermektedir. Ontario gibi bazı eyaletler, öğrenci ailesinin yıllık gelir durumuna göre okul ücretini tamamen karşılayabilmektedir.
Üniversiteye girmeye yeterli not tutturamayan öğrenciler için kolejler bir diğer yüksek okul alternatifidir. Genellikle 2 veya 3 yıllık eğitim veren bu kurumların mezunları büyük ölçüde iş bulabilmektedirler.
Bazı üniversite ve kolejlerin teknik okulları, doğrudan tesisatçı, elektrikçi, marangoz, araç tamircisi gibi onlarca konuda eğitim vermektedirler. Bu okullardan mezun olanlar, lisanslarını aldıktan sonra oldukça ciddi gelir getiren işler kurabilmekte veya yüksek saat ücretleri ile çalışabilmektedirler.
İş
Kanada’ya göçen insanların karşılaştıkları en önemli problemlerden birisi geldikleri ülkede yapmış oldukları işi devam ettirememektir Bir işe girmek için öncelikli olarak Kanada’da bir okul mezuniyeti aranmaktadır. Göçmenler, kendi ülkelerindeki mezuniyetlerini kabul ettirmek istiyorlarsa, “credential”ları yani geldikleri ülkelerden mezuniyetleri ve meslekî ehliyetlerini gösteren belgeleri yanlarında getirmelidirler. Ancak bu belgelerin geçerliliği, sahip olunan meslekte alınacak bir, iki, zaman zaman üç yıllık eğitim sonrasında mümkün olmaktadır. Bir mühendisin Kanada’da lisans hakkı kazanması, alacağı eğitim ve ek olarak gireceği birçok sınavı geçmesini gerekli kılmaktadır. İş bulma konusunda diploma kadar önemli konulardan birisi de göçmenin İngilizce veya Fransızcasının seviyesidir Kanada’da iş bulmak için, her eyalette faaliyet gösteren iş bulma organizasyonlarına başvurulabilir. Bu kurumlar doğrudan iş bulmaktan çok özgeçmiş hazırlanması, networking yani ilişki ağı oluşturulması ve iş kaynakları konusunda bilgilendirme yaparlar.
Sağlık
Kanada’da sağlık sistemi devlet tarafından işletilmekte ve vatandaşlar ile daimi oturma izni olanlara bedelsiz hizmet vermektedir. Diş ve göz, bedelsiz sağlık hizmeti kapsamının dışında olup, hastalar özel kliniklerde bedel ödeyerek hizmet alabilmektedirler.
Sağlık problemi olan kişiler önce bağlı oldukları aile hekimine gitmektedirler. Daha ileri bir tedavi ihtiyacı durumundaysa hastanelerin ilgili birimlerine sevk edilirler. Ülkeye yeni göçmüş olanlar, aile hekimi edininceye kadar “walking clinic” denilen mini sağlık kurumlarından sağlık hizmetini bedelsiz olarak alabilmektedirler. Ancak birçok eyalet ücretsiz sağlık hizmetlerini göçten üç ay sonra başlatmaktadır. Bu süre için, gelmeden önce özel bir sağlık sigortası almak doğru olacaktır.
Kanada’da her bin kişiye 2,5 doktor düşmektedir. Bu rakam hemşirelerde binde 9 civarına yükselmektedir. Kanada sağlık sisteminin en önemli zaafının doktor eksikliği olduğu belirtilmedir. Ülkede bir uzman doktora ulaşabilmek için zaman zaman aylarca beklenmektedir.
Araç Alımı ve Ölçü Birimleri
Araç Alımı
Kanada’da, araçlar da eve benzer şekilde oldukça uygun kredilerle alınabilmektedir. İkinci el araçlara ise yeni araçlara göre çok daha uygun fiyatlara ulaşılabilmektedir. İkinci el araçta ideal kaynakların evde olduğu gibi kijiji.com ve craigslist.ca yerel sayfaları olduğu söylenebilir.
Kanada’da yıllık motorlu taşıt vergisi bulunmamakla beraber, yüksek bedellerde araç sigortası vardır. Eyaletten eyalete önemli farklılıklar gösteren araç sigorta bedelinin bin dolardan başlayıp 3-4 bin dolarlara kadar tırmandığını söylemek mümkündür. Ülkeye yeni gelen göçmenler, geldikleri ülkedeki temiz sigorta geçmişlerini gösteren dökümanlarını Kanada’ya getirmeleri durumunda, ciddi indirimler alma şansı yakalamaktadırlar. Sigortaya ödenen bedeller, yıllar içerisinde kazanılan hasarsızlık indirimleriyle yarıya yakın düşebilmektedir. Kanada’da sigortasız araç kullanmak ciddi bir suçtur.
Eyaletten eyalete değişmekle birlikte, üç ay içinde taşındığınız eyaletin sürücü ehliyetine başvurmak gerekmektedir. Yabancı ülke ehliyetleri için de aynı süre geçerlidir.
Ölçüler
Kanada, uzunluk ve ağırlık ölçülerinde metrik sisteme dönmüş olmakla beraber ülke genelinde mevcut sistemin yanında, hâlen eski ölçüler yaygın olarak kullanılmaktadır. Marketlerde kilogramla birlikte pound (453 gram) daha yoğun kullanılmaktadır. Öte yandan karayollarında mil tamamen terkedilmiş ve yerine kilometre yerleşmiştir. Metre ve santimetre yanında ise inch (2,54 cm) ve foot (30,48 cm) kullanımı yaygındır. Arazi ölçümünde yaygın olan birim “acre”dır (4046,8 m2).
[1] Göç bahsinde verilmiş olan bilgiler mutlaka www.cic.gc.ca immigration sayfasından kontrol edilmeli ve sayfadaki güncel bilgiler esas alınmalıdır.
[2] Mesleki Sınıflandırma Listesi
[3] Kanada Dil Değerlendirme Sistemi
[4] Canada Göçmenlik ve Vatandaşlık Departmanı
[5] Eğitim Değerlendirme Raporu
[6] Sürekli Oturma İzni
[7] Sosyal Sigorta Kartı
Daha geniş bilgi için “Tüm Yönleriyle Kanada” kitabına bakınız (Sosyal Yayınları Aralık 2017 İstanbul
KanadaTurks 